Begraafplaats Loolaan

Historie

In 1890 besloot het Doetinchemse gemeentebestuur dat er een nieuwe begraafplaats aangelegd zou gaan worden op de landbouwgronden aan de Loolaan in Doetinchem. De nieuwe begraafplaats opende in 1893 en was nodig omdat het Stadskerkhof aan de Hofstraat (geopend in 1829) vol begon te raken.

Het ontwerp

Het terrein is eenvoudig en formeel aangelegd. Dat is kenmerkend is voor veel begraafplaatsen die rond het jaar 1900 zijn aangelegd. De begraafplaats weerspiegelt de veranderende houding van de maatschappij tegenover de dood van die tijd. De medische wetenschap nam een vlucht leerde steeds meer over de dood. Daardoor werd de maatschappelijke houding steeds afstandelijker: de dood werd voor een groot deel beheersbaar door nieuw vergaarde medische kennis. Hierbij past een respectvolle en waardige aanleg met symmetrische vormen, hiërarchie en overzicht.

Het perceel leende zicht bij uitstek voor een formele, vrijwel volledig symmetrische geometrische indeling. Een centraal middenpad loopt van de entree aan de Loolaan tot aan de achterzijde van het terrein. Het pad is aan weerszijden beplant met lindebomen en is daardoor 'de ruggengraat' van het terrein. 

Het rond

Direct achter de entree ligt een rond gedeelte bestaande uit een centraal deel met vier keldergraven en drie dubbele ringen met graven en paden. De kostbaarste graven bevonden zich bij de ingang en op het rond. Meer naar achteren bevonden zich de lagere klasse graven en velden met de gemeentegraven.

Rond 1940 is in het midden een grote houten pergola gebouwd, zoals te zien is op de foto van de onthulling van het grafmonument voor Hendrik Willem Sebbelee op 8 januari 1940 in onderstaande fotogallerij. De pergola is jaren later afgebroken.

Het poortgebouw

In 1892 werd bij de entree van de begraafplaats een poortgebouw met aan weerszijden een ‘woning met schuurtje voor den lijkbezorger en een lijkenhuis met bergplaats’ gebouwd. Dit gebouw is een ontwerp van de toenmalige gemeentearchitect Hendrik Johan Lambert Ovink (1836-1924).  Na de realisatie van de aula zijn in 1961 de oude doodgraverswoning en het lijkenhuis gesloopt. De oude poort is blijven staan en opgenomen in de nieuwe groene aanleg van begraafplaats Loolaan. In de poort is het stoepje naar de woning nog zichtbaar.

Boven de poort staat ‘Hodie tibi, cras mihi’, dat betekent ‘heden u, morgen ik’. Dit is bij de bouw een vergissing geweest. De correcte tekst in het Latijn luidt ‘Hodie mihi, cras tibi’, ‘Heden ik, morgen gij’.  

Uitbreiding 1948-1950

Gemeentearchitect Van Dijkhuizen heeft het ontwerp van de uitbreiding gemaakt. Rond 1948 is begonnen met de aanleg van het terrein. Het ontwerp bestaat uit een nieuwe hoofdentree, een aula en een centrale weide met een beeld. De graven waren ingedeeld in ‘kamers’, omgeven door hoge donkere thujahagen. Deze kamers gaven een intiem karakter maar maakten van de begraafplaats ook een soort doolhof. De thujahagen zijn vervangen door lage taxushagen, de oorspronkelijke padenstructuur is behouden gebleven.

Aula

De aula is gebouwd in 1954. Het gebouw voorzag in verschillende behoeften: een grote zaal voor het houden van dienstem, een ontvangkamer, een rouwkamer voor het opbaren van de overledene, kamers voor de dragers en de predikant en toiletten.

Bijzondere grafmonumenten

Op het historische gedeelte van de begraafplaats hebben vele bekende Doetinchemmers hun laatste rustplaats gevonden. Zoals kinderboekenschrijver en tekstdichter Eduard Gerdes (1821-1898), de familie Misset, grondleggers van de beroemde drukkerij, Cornelis (1849-1921) en zijn zonen (Cees (1883-1947) en Henk (1885-1945), dominee J. van Dijk, dokter Hubert Noodt en burgemeester Tenkink. Ook zijn er oorlogsgraven van neergeschoten geallieerde vliegers en graven van oorlogsslachtoffers. Achter de aula bevinden zich de kindergraven.

Kunst

Op begraafplaats Loolaan bevinden zich twee werken van kunstenaar en ontwerper Cor Baljet (1913-1983). Een grote natuurstenen sculptuur boven de ingang van de aula en een beeld sieren de begraafplaats sinds de jaren 50.

Cor Baljet studeerde vanaf 1933 aan de Academie Kunstoefening in Arnhem. Hij is zijn leven lang beeldend kunstenaar geweest met werk in Nederland en België.

Alleen nog grafrechten voor bepaalde tijd

In de jaren 60 ontstond er ruimtegebrek op begraafplaats Loolaan. Tot 1967 werden graven uitgegeven voor een onbepaalde tijd. Dit bleek niet langer houdbaar. De begraafplaats liep vol en daardoor konden graven niet geruimd en opnieuw in gebruik genomen worden. Vanaf 1 januari 1967 heeft de gemeenteraad het uitgeven van grafrechten met onbepaalde tijd verboden. Sindsdien kan men in de gemeente Doetinchem alleen een grafrechten met bepaalde tijd kopen. Dat betekent dat de rechthebbende na het einde van de graftermijn de vraag krijgt of hij of zij de grafrechten wil verlengen.

Behoud van historisch karakter

In 2019 heeft de gemeente Doetinchem een inventarisatie naar de cultuurhistorisch waardevolle graven laten uitvoeren. De inventarisatie heeft zich gericht op de graven die van historische betekenis zijn of waarvan de grafbedekking een opvallende kwaliteit heeft.

Het college heeft in januari 2023 als vervolg daarop de ‘nadere regels begraafplaatsen 2023‘  vastgesteld. Deze nadere regels zijn een uitwerking van de ‘beheersverordening begraafplaatsen 2017’. In deze nadere regels is een extra hoofdstuk opgenomen over de grafmonumenten op het historische deel van begraafplaats Loolaan. De regels hebben als doel om het cultuurhistorische beeld van het historische deel behouden en versterken. Met de nadere regels wordt onder andere voorkomen dat op dit deel van de begraafplaats grafstenen met een modern uiterlijk komen te liggen.

Op termijn worden graven en resten van de grafstenen die in zeer slechte staat verkeren verwijderd. Sommige graven kunnen daarna opnieuw worden uitgegeven. Voordat we de slecht onderhouden en ingestorte graven bovengronds ruimen, wordt dit kenbaar gemaakt op www.buha.nl, het Doetinchems Vizier en via het informatiebord op de Loolaan. Hierop staat vermeld welke graven Buha vervallen wil laten verklaren. Op dit besluit kunt u bezwaar maken.

Heeft u interesse in een graf op het historische deel? Neem dan contact op met Buha.